Gia đình anh Trần Công Trường trú tại Vũ Trọng Phụng, Hà Nội lúc nào cũng tích trữ một ít quả bồ kết trong nhà. Anh Trường kể về mua mưa, mùa nồm ẩm mốc là anh lại đốt hai quả bồ kết để xông nhà. Mùi bồ kết giúp nhà thơm hơn, cảm giác không còn mùi ẩm mốc khó chịu.
Dù lên phố 20 năm nay, nhưng cứ đến cuối năm vào mùa thu hoạch trái bồ kết anh lại gọi điện nhờ người quen ở quê mua cho vài cân phơi khô và mang lên dùng dần. Mỗi lần trong nhà có ai ngạt mũi, húng hắng khó chịu là gia đình mang ra đốt và hít hơi quả bồ kết rất dễ chịu. So với những loại tinh dầu, anh Trường cho rằng đó là thứ quả rẻ tiền mà hiệu quả.
Không chỉ riêng anh Trường, anh Phạm Văn Tuấn – trú tại Linh Đàm, Hà Nội, anh Tuấn là bác sĩ nhưng anh vẫn thường vệ sinh không khí trong nhà bằng chính trái bồ kết. Anh Tuấn kể về mùa nồm hay trời mưa lâu ẩm mốc là anh lại lấy vài quả bồ kết để xông không khí trong phòng.
Trong phòng thường có những vết rêu mốc trên tường, sân nhà... còn là các vi nấm lơ lửng trong không khí, bám vào quần áo, sách vở, chăn chiếu... mà mắt thường không thấy.
Việc dọn dẹp cũng chỉ là một cách làm giảm độ ẩm trong phòng bởi vì nếu còn nấm mốc thì những người trong nhà rất dễ bị dị ứng, nhiễm trùng đường hô hấp. Đặc biệt, với người bị bệnh hen suyễn rất dễ bị lên cơn nếu dị ứng với bụi nhà.
Chính vì thế, anh Tuấn thường đốt bồ kết. Theo anh Tuấn đây là phương pháp dân gian mà các cụ xưa sử dụng để "trừ tà" trong những ngày cuối năm và những ngày ảm đạm của nồm ẩm.
Nhìn theo cách nhìn của khoa học thì việc "trừ tà", hay đuổi tà khí theo quan niệm của các cụ xưa chính là diệt sạch virus trong không gian sống.
Dùng bồ kết thế nào cho đúng?
Theo lương y Vũ Quốc Trung, bồ kết là cây gỗ cao đến 8m than có gai 2,3 nhành, đầu sắc nhọn màu đen còn gọi là tác giác thích, lé kép lông chim, có rãnh dọc, mỗi lá có từ 6 đến 8 đôi lá chẽn hình trứng.
Hoa màu trắng mọc thành chum hình bông, quả giáp dài đến 14 cm, rộng 2 cm thẳng hoặc hơi cong. Trên mặt quả có phủ một lớp phần, khi già chín màu đen, mua thu hoạch vào tháng 10 – 11 trong năm.
Theo Lương y Trung bồ kết được trồng hoặc mọc hoang ở nhiều nơi, người ta thường lấy quả bồ kết để nấu nước gội đầu vừa sạch gàu và đẹp tóc. Tuy nhiên, bồ kết đến mùa thu hoạch quả chín có thể phơi khô, bóc bỏ hạt, lấy vỏ quả để làm thuốc.
Theo Đông y, quả bồ kết có vị cay, mặn, tính ôn, hơi có độc,vào kinh phế, đại tràng.
Khi bị ngạt mũi, cảm cúm có thể sử dụng đốt quả bồ kết để ngửi. Tuy nhiên, theo lương y Trung sử dụng không quá nhiều, đối với những người khỏe mạnh mỗi lần có thể dùng 3-4 quả bồ kết đốt lên rồi cho khói xông mũi, 1 lát sau sẽ thông thoáng, dễ thở. Còn đối với trẻ nhỏ mỗi lần chỉ nên sử dụng từ 1-2 quả.
Ngoài ra, trong đông y quả bồ kết là vị thuốc được dùng để trừ đờm, đặc biệt đờm nhiều và đặc, trong trường hợp đờm ngưng đọng ỏ phế quản gây bứt rứt khó chịu ở lồng ngực, ngực đầy trướng dẫn đến ho khan, ho nhiều và hen suyễn, nôn ra đờm dãi.
Bồ kết còn được dùng để thông khiếu khi trúng phong, các khiếu bị vít không nói, không nghe được vì chất saponin của quả bồ kết có tác dụng kích thích niêm mạc đường hô hấp gây hắt hơi, tiêu đờm mà thông khiếu. Ngoài ra, người ta còn dùng bồ kết để thông tia sữa, thông đại tiểu tiện bí kết, gây trung tiện, đặc biệt sau phẫu thuật.
Có thể dùng gai bồ kết kết hợp với vẩy tê tê làm thuốc chữa nhọt, ung thũng, hoặc trị bệnh huyết hấp trùng thể cấp tính. Cách dùng lấy 4 – 8 gram quả bồ kết bỏ hạt hoặc 2 – 4 gram bột
Tuy nhiên, quả bồ kết cũng có một vài tính độc nên các lương y khuyên với phụ nữ đang mang thai, tuyệt đối không được dùng bồ kết (trái, lá, gai), vì trong bồ kết có chất tẩy rửa, tính acid nhẹ gây hưng phấn cổ tử cung dễ sinh non, sảy thai, và ảnh hưởng không tốt tới thai nhi dễ bị sinh con dị tật.
Những người có tỳ vị yếu cũng không nên dùng bồ kết vì sẽ làm trướng bụng, tức bụng, bụng thường kêu óc ách, ăn uống khó tiêu, rối loạn tiêu hóa, làm mất ngủ…
Những người mắc bệnh về đường tiêu hóa, bệnh dạ dày, tá tràng cũng không nên dùng sẽ làm cho bệnh nặng thêm, vì trong hạt bồ kết có chất kích thích, tẩy rửa…
Theo Tri Thức Trẻ
